Osmanlı Devleti'nin en kritik bir devrinde otuz üç yıl hükümdarlık yapmış bir pâdişâh için ağır ithamlarda bulunanların sayıları gittikçe azalmakla birlikte, buna mukâbil yapılan ağır suçlamalar, iftirâlar ve hakâretler entelektüel kesimde tesirini hâlen muhâfaza etmektedir. Devletin çöküşünü otuz sene geciktirdiği, eğitimden sanat ve îmâra kadar yaptığı yenilik ve hizmetlerle, devlet ve millete şeref ve îtibâr kazandırdığı bilindiği halde böyle bir düşmanlığın sürüp gitmesinde peşin hüküm kadar art niyetlilik de söz konusudur.
