Cumhuriyet öncesi maarif yalnız Diyarbekir'de değil, belki bütün şehirlerde incelenmesi gereken bir konudur.
Osmanlının her şehrinde olduğu gibi, Diyarbekir'de de adeta bir çıkmaz ile karşı karşıya gelen eğitim ve öğretim sistemi, esasen Tanzimat'tan sonra yeni bir atılıma geçmiş, ancak asıl önemini II. Abdülhamid döneminde hissettirmiştir.
Bu çalışmada yalnız Diyarbekir şehrinin içi ele alınmıştır. Ayrıca imkanlar ölçüsünde esere Osmanlı arşiv belgeleriyle açıklık getirilmeye çalışılmıştır.
